مطالعه دگرشکلی مجموعه رسوبی- دگرگونی غرب کوله سنگی، شمال زاهدان

منطقه جوش خورده سیستان یکی از مهمترین ایالات ساختاری ایران محسوب می شود که هنوز مسائل حل نشده و پیچیدگی های فراوانی در ارتباط با تاریخ تکتونیکی و ماهیت دگرشکلی خود داشته، در دهه های اخیر نظر زمین شناسان را معطوف خود ساخته است. منطقه مورد مطالعه، واقع در شمال شهرستان زاهدان- غرب کوله سنگی، بخشی از این ایالت تکتونواستراتیگرافی است که بدلیل تنوع ساختاری و ماهیت رسوبی- دگرگونی خود نمونه نسبتاً خوبی از این ایالت بحساب می آید. برداشت ها و مطالعات صحرایی از یک سو و بررسی و پردازش تصاویر ماهواره ای از سوی دیگر سبب شد که این منطقه به هفت زیرواحد تکتونورسوبی تفکیک شده، به گونه ای که هر واحد ویژگی های ساختاری، رسوبی یا دگرگونی و تاریخچه خاص خود را بروز دهد. از مقایسه ویژگی های یادشده بین این هفت واحد تکتونورسوبی، مشخص شد که چهار واقعه دگرشکلی مهم به ترتیب زیر منطقه یادشده را متأثر ساخته اند: رخداد d1 با سن اواخر کرتاسه- ائوسن زیرین، احتمالاً همزمان با فرورانش پوسته اقیانوسی تتیس جوان عمدتاً سنگ های حوضه سفیدابه در منطقه را تحت تأثیر قرار داده است. رخداد d2 با سن احتمالی و تقریبی ائوسن میانی تا فوقانی سبب شده تا بسیاری از واحدهای تکتونیکی منطقه برهم افزوده شده، مهمترین راندگی های منطقه شکل گرفته و برشهای افیولیتی جایگزین شوند. مهمترین ماگماتیسم منطقه این رخداد را همراهی کرده است و از این رو این حادثه منطبق با شکل گیری منطقه جوش خورده سیستان باشد. رخداد d3 با دگرشکلی های شکننده مزدوج شامل گسلهای با روند nw چپ لغز و گسل های با روند ne راست لغز احتمالاً در الیگوسن- آغاز میوسن ظاهر شده است. این شکستگی های بزرگ مقیاس بعد از ماگماتیسم پس از برخورد ظاهر شده و منشاء ناشناخته دارد. رخداد d4 با فعالیت سیستم گسله راست لغز n-ne زاهدان مشخص شده، به گونه ای که کلیه واحدهای تکتونیکی منطقه از جمله ملاس های حاشیه دشت سیستان را نیز بریده که محدوده سنی از اواخر میوسن به این سو داشته و احتمالاً نتیجه فشارش صفحه عربی با ایران محسوب می شود. سرگذشت پیچیده این منطقه که هنوز ناشناخته های فراوانی در بردارد، مانع از آن می شود که بتوان تحول تکتونیکی حوضه شرق ایران را در غالب و چهارچوب باز و بسته شدن یک آبراهه باریک نئوتتیس توضیح داد.